Snelsjokken

In het kader van de actie 'rookspek ruimen' besluit ik maar weer eens een rondje te gaan snelsjokken. Rookspek is een gezondheidsbedreigend bijproduct van het stoppen met roken en brengt u en uw weegschaal ernstige schade toe. Met een sportief gevoel begeef ik mij dus in voorzichtig tempo de paden op en de lanen in. Daarbij steek ik stiekem een stukje af door het grasveld. Dit had ik niet moeten doen. Voor het eerst sinds tijden loop ik weer eens nonchalant op het buurtgras en ja hoor: gelijk stront aan de sneakers.

Edje krijgt zijn vetje

Die overheid van ons, dat is me er toch eentje. Herhaaldelijk worden wij op onze 'eigen verantwoordelijkheid' gewezen, maar die moeten we voornamelijk nemen als dat goed is voor de rijksbegroting. Voor het overige bemoeit men zich graag overal mee en is die 'terugtredende overheid' een wassen neus.

De overheid zal ons bijvoorbeeld wel eens krachtdadig van het roken afhelpen. En dus is roken op steeds meer plaatsen waar mensen samenkomen verboden. Behalve in de horeca voorlopig, want rokende bewindspersonen zoals Zalm voelen er niets voor om met de winter in zicht op de stoep van café Dudok te moeten blijven staan. Voor de rest gaat men er flink tegenaan. "Edje houdt wel van een sigaretje," vernemen wij op de radio. Maar vanaf 1 januari 2004 heeft zijn collega Piet wettelijk recht op een rookvrije werkplek. Dat komt er in de praktijk op neer dat Edje straks letterlijk in de kou staat, op het balkon of op het dakterras.

Geen nood, ook Edje dwingt men nog wel tot stoppen. Afgelopen week was er zelfs een pleidooi om afkickmiddelen te vergoeden. Dat is mooi. Een soort methadonproject voor rokers. Alles voor de volksgezondheid!

Dan ben je weliswaar fijn van het roken af, maar nog niet van de bemoeizieke overheid. Van stoppen met roken wordt je namelijk dikker. En ja hoor, daar zijn ze weer met hun vermanend voorlichtingsvingertje: Nederland moet meer bewegen, wat er niet aankomt hoeft er ook niet af, maak je niet dik.

Nicotinisme

Ik ben blij dat ik niet meer rook, zeg! Allereerst wordt het onbetaalbaar en bovendien worden de restricties steeds strenger. De aanduiding 'light' en 'mild' mogen straks niet meer, omdat ze een onterecht gevoel van 'minder schadelijk' zouden opwekken. Vanaf begin volgend jaar mag er uit een sigaret niet meer dan 10 miligram teer en 1 miligram nicotine vrijkomen.

Als roker van zware sigaretten of shag mag je dan wel een heel pakje tegelijk in de bek proppen om een beetje aan je gerief te komen en de nicotinespiegel op peil te houden. Zo'n aanpak gaat natuurlijk kapitalen kosten. Waarschijnlijk is het straks voordeliger om gemalen nicotinepleisters door de shag te mengen. Er gaan ook al stemmen op om tussen het gras in de weilanden hier en daar tabaksplanten neer te zetten, opdat straks de gedroogde koeienvlaai een fijne, pittige en alleszins rookbare melange oplevert.

De ware hypochonder

Ik kijk nog wel eens terug op mijn turbulent verleden als hypochonder. Dat kan ik rustig doen, want ik heb er nu nog nauwelijks last van, al blijft dit psychisch ongemak altijd ergens latent in de achterkamers van de geest rondspoken.

Een hypochonder heeft een ziekelijke angst voor bijkans alle kwalen die de mensheid kunnen treffen, betrekt ze bij voorkeur allemaal op zichzelf en leeft dientengevolge constant met de dood voor ogen. Ondertussen schijnt het zo te zijn dat lijders aan hypochondrie dikwijls hoogbejaard in hun slaap het leven laten.

Verkrampt

Heeft u wel eens tien kuub zand met een kruiwagen verplaatst? In dat geval weet u dat de handen een dag later nog steeds in de vorm van de handvatten van de kruiwagen gekromd staan. Dat is misschien handig bij het bierdrinken of het masturberen, maar niet bij het typen.

Nachtlenzen

Sinds begin dit jaar is er in Nederland een nieuw type contactlenzen op de markt, de nachtlenzen. Dat zijn géén lenzen om 's nachts beter te kunnen zien. Nee, het zijn lenzen om overdag zonder lenzen te kunnen zien. Aangenomen natuurlijk dat je dat normaal niet zonder bril of lens kunt.

Ze werken als volgt. Je doet ze 's nachts in en je draagt ze dus terwijl je slaapt.
Ze functioneren als een soort corset en drukken het hoornvlies in de juiste vorm, zodat de brekingsafwijking wordt gecorrigeerd en het beeld scherp het netvlies bereikt.
Overdag blijft het hoornvlies zonder de lenzen in die stand staan en kun je dus normaal scherp zien zonder de lens. Het effect neemt af naarmate de avond vordert, maar dan doe je ze gewoon weer in...

De stoffelijke resten van René

De scheiding tussen lichaam en geest is een mythe. Deze mythe hebben we te danken aan de Franse filosoof René Descartes, die in de zeventiende eeuw in zijn 'Méditations' beweerde dat het lichaam stoffelijk was en de geest onstoffelijk. Derhalve dienden deze twee componenten van het menselijk wezen te worden beschouwd als volstrekt losstaand van elkaar. Later heeft hij deze opvatting weliswaar genuanceerd in zijn geschrift 'Les passions de l'âme', maar de archeologische overblijfselen van zijn oorspronkelijke opvatting blijken moeilijk afbreekbaar en hierdoor zitten wij er tot op de dag van vandaag mee opgescheept.

kortzichtig
Bij menig ziekteverschijnsel dat door de medische wereld nog wat lastig te duiden is, wordt nog gemakshalve teruggegrepen op die altijd handige Descartes. Het zit tussen de oren, het is psychisch, aanstellerij of simpelweg 'niet aangetoond'. Met dit laatste wordt dan bedoeld: niets lichamelijks te vinden. En dus mankeert de patiënt officieel ook niets.
Nóg gretiger wordt onze René er impliciet bijgesleept wanneer het ziektebeeld teveel centjes dreigt te gaan kosten, getuige de alsmaar voortslepende WAO-discussie. De tendens is toch telkens om al het leed dat niet fysiek van oorsprong is maar uit de WAO te wippen. Een kortzichtige opvatting, die alles wat zich nog achter de horizon van de medische kennis bevindt gemakshalve als niet bestaand etiketteert.

radicaal
De kortzichtigheid laat zich aardig illustreren aan de hand van het verschijnsel 'vrije radicalen'. Vrije radicalen zijn simpel gezegd atomen of moleculen die een electron missen en daardoor instabiel zijn. Electronen moeten altijd 'gepaard' zijn, dus een atoom of molecuul waarbij een electron ontbreekt zal meedogenloos op zoek gaan om dit gemis op te heffen. In het menselijk lichaam kunnen vrije radicalen hierdoor flinke schade aanrichten aan celmembramen en het DNA, met als mogelijk gevolg ernstige aandoeningen als kanker en hart- en vaatziekten. Een van de simpele middelen om vrije radicalen af te vangen is vitamine C. Maar vitamine C is goedkoop en daardoor geen produkt dat in de belangstelling staat bij de onderzoekscentra van de farmaceutische industrie. Er valt domweg geen geld mee te verdienen.

weggehoonde vitamientjes
Tweevoudig Nobelprijswinnaar Dr. Linus Pauling (1901-1994) propageerde al in de jaren zestig het gebruik van extra vitaminen (met name vitamine C) en gezonde voeding in het algemeen als aanvullend middel voor de bescherming tegen ernstige ziekten als kanker. Eén van zijn Nobelprijzen had hij verdiend als chemicus en vanuit dit vakgebied benaderde hij dan ook de biochemische processen in het menselijk lichaam. Zijn principes raakten bekend onder de naam 'orthomoleculaire geneeskunde', waarin ook het gevaar van vrije radicalen en het gebruik van vitamine C voor het eerst serieus werd onderkend. De orthomoleculaire invalshoek is in de reguliere geneeskunde echter lange tijd verguisd. De eerlijkheid gebied te zeggen dat ook allerlei 'genezers' met een nogal hoog zweefvermogen ermee aan de haal gingen en dat kwam de reputatie van Paulings theorieën niet ten goede.
Of Pauling helemáál gelijk had valt te bezien, maar zijn ideeën waren in elk geval een goede voorzet. Want grofweg het laatste decennium schijnen ook andere wetenschappers ontdekt te hebben dat je het fenomeen vrije radicalen maar beter serieus kunt nemen en staat het onderwerp volop in de belangstelling bij de reguliere geneeskunde. Een beginsel dat eerst werd weggehoond, krijgt eindelijk erkenning.

niet aangetoond
Helaas is het Descartes-denken nog steeds niet uitgebannen uit de wetenschap. Er blijven medische volksstammen die denken volgens de lijn: wat niet is aangetoond bestaat niet. Anekdotisch is in dit verband een interview dat ik eind jaren tachtig hield met een gerespecteerd allergoloog in het Academisch Ziekenhuis in Groningen. Ik vroeg hem naar het mogelijk verband tussen voedingsstoffen en psychische aandoeningen. Stellig verklaarde hij: "Dat verband is niet aangetoond." Hierop informeerde ik of het verband überhaupt wel eens was onderzocht. Dat was niet zo. Ik kon niet nalaten op te merken dat het dan ook logisch was dat het niet was aangetoond, want als je iets niet onderzoekt valt er ook niets aan te tonen...

oogkleppen
En zo blijft het oogkleppen-denken doorgaan. Vele 'psychische' klachten zijn in het verleden afgedaan met allerlei modieuze dooddoeners als 'nervositeit', 'overspannenheid' of 'hyperventilatie'. De opzienbarend goede resultaten van relatief nieuwe geneesmiddelen als Prozac, Seroxat en aanverwante anti-depressiva (de zogeheten serotonine re-uptake remmers, SSRIs) duiden er echter wel degelijk op, dat men de oplossing in de biochemische hoek heeft gevonden. Deze medicijnen worden gebruikt tegen depressie, dwangmatige gedachten en paniekstoornissen. De regulering van een neurotransmitter, gewoon een chemisch stofje, is domweg uit balans en een Prozacje brengt de zaak weer netjes op orde. Volgens de redenering van Descartes zouden we nu dus moeten vaststellen dat klachten als depressie en paniekstoornissen de facto een fysiek probleem zijn en geen psychisch.

aardgas
Doktoren worden dikwijls erg zenuwachtig van 'vage klachten'. Want op alles moet liefst zo snel mogelijk een etiket. Maar daar werkt ons lichaam mooi niet aan mee. U bent chronisch moe? Misschien heeft u een Chronisch Vermoeidheids Syndroom. Het beestje heeft dan een naam, maar in het dagelijks leven schiet u daar weinig mee op. Moe is moe. En niet zo'n béétje moe, maar echt volledig gesloopt. En ja hoor, daar komt weer zo'n professor die roept dat het tussen de oren zit en dat een duchtige Cognitieve Gedragstherapie een hoop ellende wegneemt. Dit is arrogante modieuze praat om de aandacht op het eigen vakgebied te vestigen. Bij de professor zit het duidelijk niet tussen de oren, maar tussen de oogkleppen. Zijn therapie zal hooguit een nuttige bagage blijken op de weg naar beterschap. Want theoretisch zijn er duizenden manieren om chronisch moe te worden, maar die manieren worden dikwijls nog door de reguliere geneeskunde met scepsis bekeken. Allergie of intolerantie voor bepaalde (voedings)stoffen bijvoorbeeld. Zeker vijfentwintig procent van de Nederlandse bevolking is 'atopisch', hetgeen wil zeggen: heeft de erfelijke eigenschappen om mogelijk in zijn leven een allergie te ontwikkelen. Dit percentage is het hoogste in de wereld. Waarschijnlijk gewoon toeval, veroorzaakt door de genen die de oude Batavieren en Kaninefaten hier importeerden.
Allergie uit zich niet alleen hooikoorts of huiduitslag. Er kunnen ook heel andere andere klachten zijn, waaronder dus die chronische vermoeidheid, de angsten, de depressies, de stress. En zie er dan maar eens achter te komen wélk stofje de klachten precies veroorzaakt. Sommige mensen worden zelfs beroerd bij het ruiken van aardgas. Treffend is ook dat er zelfs een kans bestaat dat juist de lekkernijen waarvoor je 's nachts de voorraadkast induikt, duiden op een allergie of intolerantie voor dat produkt.

wondermiddel
De opvattingen van Descartes zijn verouderd. Ons lichaam is een veel te complex biochemisch systeem om zomaar in tweeën te hakken. En de les van Linus Pauling is, dat wij geen zaken moeten weghonen die nog achter de horizon van ons begrip liggen. Serieuze wetenschap staat juist open en onbevooroordeeld tegenover nieuwe ideeën. Wij moeten leren dat er niet één enkele oorzaak behoeft te zijn voor nog niet geheel te bevatten kwalen en dus ook niet één wondermiddel daartegen.
Laten we voorlopig dus die kunstmatige breuk tussen lichaam en geest maar lijmen. Ná dit leven kunnen we dan altijd nog bezien of Descartes misschien gelijk had...