Overal complotten
Maandag 07 April 2008 in categorie Media
Op De Nieuwe Reporter woedde onlangs een heftige discussie over de complottheorieën die worden verkondigd op het weblog Zapruder Inc. Aldaar schijnt men van alles in twijfel te trekken waar de rest van de wereld het allang over eens is. Zo zet men op Zapruder z'n vraagtekens bij de aanslagen op de Twin Towers, het bestaan van HIV en Aids, de opwarming van de aarde en recent nog het nut van de vaccinatie tegen baarmoederhalskanker. Vooral de farmaceutische industrie moet het dikwijls zwaar ontgelden.
Maarten Reijnders maakte op De Nieuwe Reporter de kachel aan met de standpunten van Zapruder en sprak er schande van dat een dergelijk weblog een Dutch Bloggie had gewonnen. Onder de kop 'AIDS-ontkenners verdienen geen Dutch Bloggie' kreeg Zapruder van hem flink onderuit de zak. Heftige en ellenlange discussies waren het gevolg. Patrick Savalle van Zapruder kreeg van DNR gelegenheid tot weerwoord en schreef een fel tegenartikel. Hij verklaarde dat Reijnders een hekel aan journalistiek had en ook aan andere meningen dan z'n eigen mening. Meters lange discussies waren opnieuw het gevolg, waarbij de gevestigde journalistiek uiteindelijk zuchtend afhaakte.
Ik zie mijzelf niet als complotdenker en ik houd mij buiten dit debat. Maar deze botsing van 'geloofsrichtingen' roept wél een andere, meer fundamentele vraag op: in hoeverre is het mogelijk om algemeen aanvaarde standpunten in twijfel te trekken? En niet onbelangrijk: daarin ook nog serieus genomen te worden? Immers, door de massamedia is het in principe altijd mogelijk om een bepaalde opvatting uiteindelijk wereldwijd tot 'de waarheid' te maken. Of iets tot 'goed' of 'slecht' te verklaren. Het risico daarop wordt nog vergroot doordat de informatievoorziening voornamelijk in handen is van grote Westerse persbureaus en mediabedrijven. Wie er tegenin gaat loopt een groot risico om te worden weggezet als 'complotdenker', een gek die je niet serieus hoeft te nemen.
Met de komst van internet hebben de aanhangers van diverse samenzweringstheorieën een onmetelijk podium gekregen. Voor de vrijheid van meningsuiting is dat goed, maar voor de serieuze waardering van 'het tegengeluid' natuurlijk niet. In het recente verleden hebben we daarvan verschillende voorbeelden kunnen zien. Neem het klimaatdebat. Inmiddels is wereldwijd aanvaard dat de CO2-uitstoot door menselijke activiteiten op aarde de oorzaak is van de opwarming van de aarde. Er zijn echter legio wetenschappers die dit in twijfel trekken. Maar ze voeren zo langzamerhand een achterhoedegevecht. Echt serieus worden ze niet meer genomen.
Maar wie garandeert ons dat Al Gore werkelijk gelijk heeft met zijn Ongemakkelijke Waarheid? Het merendeel van de wereldbevolking is niet in staat om dat objectief te toetsen. Gelukkig kan het nooit kwaad om rustiger aan te doen met die CO2, dus veel schade doet de waarheid van Gore uiteindelijk niet. Maar voor hetzelfde geld worden we geïndoctrineerd met 'waarheden' die veel verwerpelijker zijn.
Een ander voorbeeld is de schadelijkheid van roken. Die hoeven we niet in twijfel te trekken, want elke roker kan dat 's morgens aan z'n eigen gerochel toetsen. Bedenkelijker is echter de hysterische verguizing en bijkans criminalisering van rokers die ons vanuit de Verenigde Staten door de strot is geduwd. Rokers worden inmiddels behandeld als paria's en melaatsen, terwijl iedereen toch de vrije beschikking behoort te hebben over z'n eigen lichaam, mits hij een ander daarmee geen schade doet. Een vrijheid die we bij kwesties als euthanasie en abortus met verve verdedigen.
Laat ik nadrukkelijk stellen: het gaat mij bij dit voorbeeld niet om het roken op zich, maar om het mechanisme van indoctrinatie daaromheen. We hebben kunnen zien dat na de rokers de dikke mensen aan de beurt waren. Met hetzelfde gemak is dit mechanisme toe te passen op meningen, denkbeelden of manieren van leven die een bepaalde invloedrijke groep verwerpelijk vindt. Of simpelweg het doordrukken van de eigen 'convenient truth'. En dat is in het verleden dan ook aan de lopende band gebeurd. Zie het Derde Rijk, de communistenjacht van McCarthy, de 'weapons of mass destruction' in Irak.
De fundamentele vraag blijft overeind: hoe bepalen wij of iemand een 'complotdenker' is of een roepende in de woestijn die werkelijk een punt heeft? Kritische waakzaamheid blijft in elk geval geboden.
En wat Zapruder betreft: Patrick Savalle liep bij de uitreiking van de Dutch Bloggies sporen van paddo's uit de delen. Achteraf bezien wellicht minder bevorderlijk voor het vestigen van geloofwaardige reputatie. Het is maar een hint voor de volgende keer...
Leesvoer:
How Conspiracy Theories Work
| Tweet |
